Ja, ik denk dat ernstige armoe een moreel excuus is voor bedrog, liegen en oplichting. Maar dan bedoel ik met armoe gebrek aan basisbehoeften als te eten hebben, beschutting tegen kou, bescherming tegen ziekte en sterfte. Oudjes in Siberië, Roma in Roemenië, kinderen in Syrië, die armoede. Dan mag je liegen over je helemaal niet zieke moeder, stelen van wie het beter heeft, oplichten van toeristen. Deze armoede bestrijden is de basis van ontwikkelingshulp. Maar armoede bestrijden helpt niet tegen liegen, stelen en oplichten. We waren in Cuba op vakantie. Daar is voldoende voorzien in die basisbehoefte. Een kilo rijst kost 18 cent, onderwijs en gezondheidszorg is gratis, het klimaat is behaaglijk, de grond vruchtbaar. Er is geen honger, iedereen is goed gekleed. Toch belazeren ze de toeristische kluit. Dan vind ik bedelend een foto van een kind vertonen wat je helemaal niet hebt verwerpelijk gedrag. Dan vind ik de benzinepomp verzetten van 1,20 naar 1,50 $ bij een toerist regelrechte boeverij. Daarom zijn we eerder van vakantie op Cuba teruggekomen, hoe vriendelijk Cubanen ook zijn. Ik verdraag dat niet. Het is zelfs afkeer van die mensen geworden, en achterdocht. Er speelt dus iets anders.
Misschien slijpt een asociale overlevingsmoraal dieper in als mensen generaties lang in armoede leven, samen met initiatiefdoding en klassenverschillen. Bij de Roma in Oost-Europa is dat veel heftiger dan op Cuba. Dan plant boevengedrag zich voort. Daarom zullen de Roma in Roemenië wieldoppen blijven roven ook als ze het goed zouden krijgen. Daarom zullen Cubanen toeristen voorlopig blijven belazeren, ook als hun economie ooit op orde komt. Ze doen het zelfs terwijl ze het weliswaar arm maar niet slecht hebben. Moraal heeft een ondergrens, de overlevingsgrens waaronder ‘slecht gedrag’ begrijpelijk wordt. Armoede boven de overlevingsgrens heeft op Cuba blijkbaar generatielang amoreel gedrag ingeslepen, als overlevingsstrijd; niet bij iedereen, maar bij velen. Daarvoor helpt armoede bestrijden niet. Armoede op Cuba is geen excuus voor wangedrag.