De kat die een val van 11 verdiepingen overleeft is geen reden 1000 katten van het balkon te mikken. Want gemiddeld bezien is 11 verdiepingen slecht voor katten. Net zo is het niet verstandig 1000 patiënten bloot te stellen aan onvoldoende bewezen behandelingen, ook als dat af en toe een leven redt; ook als over tien jaar blijkt dat die nieuwe behandeling wel effectiever is. Je hoort verhalen over opgegeven patiënten die op het nippertje bij een andere dokter terecht kwamen en alsnog levensreddend behandeld werden, met een nieuwe techniek, alleen bij die ene dokter. Dat zijn de katten die 11 verdiepingen overleven. Vrije artsenkeuze is het thema, de verzekeraar de boosdoener. Alsof de verzekeraar goedkope contracten sluit met ziekenhuizen die expres inferieure zorg leveren omdat ze minder betaald worden. Dit is een onzinnige redenering. Het misverstand
is dat de op het nippertje geredde patiënt enthousiast is over zijn eigen resultaat, als hij het overleefd heeft; pas dan overigens. Dokters en verzekeraars daarentegen kijken naar het effect van behandeling op populatieniveau vóór de behandeling, als je nog niet weet of die ene patiënt het gaat redden. Kansen of zekerheid. Ervoor of erna. Eén patiënt of alle patiënten. Dat is het misverstand. Hoeveel katten vallen dood neer na 11 verdiepingen, hoeveel overleven de val? Daar gaat het om. Natuurlijk zijn er verschillen in inzicht, stijl, competentie, en onzekerheden. Maar de grote lijn is effectiviteit bij 1000 patiënten . Dit geldt niet voor niet-aanvaarde, nog niet bewezen behandelingen. Dan is de onzekerheid maximaal. Je kunt dan geluk hebben: je overleeft de ziekte. Dan kom je in de krant. Je kunt ook pech hebben: je bent slechter af. Dan komt de dokter in de krant.
Zo bezien zal er soms iemand overlijden omdat er geen bewezen effectieve behandeling is. Soms zal zo iemand kunnen overleven door een experimentele behandeling. Geen van beide is een goed argument voor of tegen. Het bij duizend patiënten beoordelen, dat is een argument. Want dokters gooien geen katten van het balkon.