Acupunctuur is regelmatig onderzocht op zijn effect op gewone hoofdpijn en op migraine. Hiermee wordt het preventieve effect bedoeld op het aantal migrainedagen, niet als aanvalsbehandeling. Onlangs is de meest recente literatuur bekeken. Het lijkt er steeds meer op dat ‘er wat in zit, in die acupunctuur’. Maar raar blijft het, want nepacupunctuur werkt ook.
Wetenschap is geloof
De kwaliteit, de zeggingskracht dus, van de studies naar acupunctuur is vaak matig. Daarom worden er strenge literatuur beoordelingen gedaan, waarbij flutstudies aan de kant worden geschoven. Dan zie je verschillen ontstaan in interpretatie, want de één is strenger dan de ander. Dat komt omdat wetenschappers gelovigen zijn. Ze geloven van tevoren meer of minder of iets werkt of niet werkt. Dan lezen ze de studies en verandert hun opvatting. Wie begon met groot ongeloof heeft heel veel, heel goede studies nodig om een positieve conclusie te trekken. Dat geldt voor het Nederlands Huisartsgenootschap. Wie tevoren al wel dacht dat acupunctuur wat deed is makkelijker te overtuigen en schrijft eerder een positief advies. Dat geldt voor acupuncturist Da Silva uit Edinburgh. Wetenschap is objectief. Maar de interpretatie is een kwestie van vooraf-geloof.
Literatuur
In 2009 zijn er twee zogenaamde Cochrane reviews van de beschikbare studies verschenen, over gewone hoofdpijn en over migraine. Een Cochrane review is de strengste vorm van literatuuronderzoek. In 2015 is de literatuur van 2009 tot 2015 beschreven, op de gewone manier, door acupuncturist Da Silva. De praktijkrichtlijn van de neurologen dateert van 2007 en dus is de conclusie erg terughoudend. Doe maar niet. Het werkt niet, zo zeiden de neurologen in 2007. Dat is logisch, want de literatuurstudies van 2009 en 2015 waren nog niet bekend. De huisartsen praktijkrichtlijn is van 2014. Desondanks is ook die praktijkrichtlijn terughoudend.
Gewone hoofdpijn
De huisartsen schrijven in 2014 “Er zijn aanwijzingen dat acupunctuur enige verbetering kan geven van spanningshoofdpijn, maar de onderzoeken zijn van matige kwaliteit en de klinische relevantie van het effect is onduidelijk”. Het gaat om een vermindering van gemiddeld 18 naar 15 hoofdpijndagen per maand in de ene studie. In de andere studie wordt een vermindering van 7 naar 1 hoofdpijndag per maand gezien. Dat effect kun je klein of groot vinden; een kwestie van opvatting. Jammer is wel dat de studies niet naar de lange termijn effecten kijken. Ze lopen maximaal 6 maanden.
In het Cochrane review (2009) wordt geconcludeerd: “In de vorige versie vonden we het bewijs voor een effect van acupunctuur onvoldoende. Nu, in 2015, met zes extra studies concluderen we dat acupunctuur van waarde zou kunnen zijn bij frequente of chronische ‘tension-type’ hoofdpijn. Dit is dus een meer positieve conclusie dan de huisartsen formuleren. Hier zie je een verschil in vooraf-geloof.
Migraine
De neurologen zeggen in 2007 “Het is aangetoond dat acupunctuur bij migraine (en bij spanningshoofdpijn) niet superieur is aan placebo of ‘sham’ acupunctuur. Het bewijs hiervoor is sterk”. Deze conclusie wordt alleen maar sterker met twaalf latere studies, van 2009 tot 2015. Nep-acupunctuur werkt evengoed als echte acupunctuur: met de naaldjes op de goede plek. Maar vergeleken met niets doen en vergeleken met preventieve medicijnen blijkt dat acupunctuur tot minder migrainedagen leidt. Hier geldt dus dat officiële acupunctuur niet werkt, maar wel helpt. Want ernaast prikken werkt even goed. Hier zijn alle literatuur reviewers het over eens. De huisartsen zeggen in 2014 dat 1 aanval minder in de 3 maanden niet erg indrukwekkend is. De auteurs van het Cochrane review zijn positiever. Zij schrijven dat er consistent bewijs is voor het effect van acupunctuur op migraine. Acupunctuur is tenminste even effectief, zo niet effectiever dan preventieve medicijnen en heeft minder bijwerkingen. Geconcludeerd wordt dat acupunctuur een behandelingsopties is voor patiënten die dit willen.
Interpretatie
Interpreteren is lastig als zelfs knappe wetenschappers het oneens zijn. Kan acupunctuur kwaad? Nee, het kan geen kwaad. Er is zeer incidenteel wel eens een geperforeerde long beschreven, maar dat is goed te behandelen. Bijwerkingen zijn er niet, zeker als je het vergelijkt met preventieve medicijnen. Dan geeft bij tien tot tientallen procenten van de gebruikers bijwerkingen. Acupunctuur en nepacupunctuur helpt beide op de korte termijn. Naar lange termijn effecten voorbij een half jaar is geen onderzoek gedaan. Persoonlijk denk ik dan dat je dan gewoon weer naar de acupuncturist kunt gaan. Maar dat is evenmin onderzocht. Misschien is acupunctuur allemaal suggestie, zeker omdat nep-acupunctuur ook helpt. Ik denk dat het meer is dan suggestie. Ik denk dat een prikkel geven, welke dan ook, bij pijn nog onbekende processen in gang kan zetten. Pijn is voorlopig te ingewikkeld om al eigenwijs theorieën te verkondigen over zin en onzin van acupunctuur.
Acupunctuur werkt even goed zo niet beter als preventieve medicijnen of afwachten. Hiermee wordt het aantal mensen bedoeld dat er positief op reageert met minder migraine dagen of minder dagen gewone hoofdpijn. Er zijn dus mensen die er niet op reageren. Dit betekent dat het effect bij de wel reageerders veel groter is dan uit de gemiddelde cijfers van de studies blijkt.
Advies
Probeer het, tel het aantal hoofdpijndagen vóór de acupunctuur en de maanden erna. Houdt een eenvoudig dagboekje bij. Als het effect lijkt te hebben en dat effect neemt weer af, dan doe je het gewoon weer. Bij geen effect kun je stoppen. Een goede acupuncturist is een nuchter mens die net als patiënten moet kijken naar het effect, los van de praatjes er omheen. Of acupunctuur helpt moet je uitproberen. Of en hoe het werkt is onbekend.