Interview voor de Havenaar, kwartaalkrant voor Haven, bestierd door vrijwilligers

Ralph Pans was burgemeester van Almere van 1994 tot 1998. Hij en zijn vrouw wonen in Filmwijk, waar ze in 1995 hun huis hebben gebouwd. Overigens is Filmwijk-Zuid een bijzonder wijk met 588 woningen in 3 jaar gebouwd, na 1 jaar voorbereiding. Dit is een tempo wat we ons nu niet meer voor kunnen stellen. Waarom dat toen wel snel kon en nu niet meer? Toen was de voorbereiding in 1 jaar klaar, stratenplan getekend, vergunningen geregeld, architecten uitgenodigd en aannemers gebeld. Die bouwden de huizen en voorzieningen, zonder dat beleidsmakers op het Stadhuis zich er mee bemoeiden. Dan gaat het rap.

Waarin vindt hij Haven anders dan Filmwijk? Filmwijk heeft wel wat dorps en is sociaal samenhangend, maar het blijft een woonwijk. Haven heeft dat dorpse sterker. Haven ligt ook dichter bij de natuur dan de andere stadsdelen. De Havenkom moet genoemd, een unieke plek in de stad. En ze gaan graag naar de Goede Rede Concerten. Voor de Kaasmakerij in de Marktstraat rijden ze om.

Na een bestuurlijke, en later juridische carrière is hij nu twee jaar met pensioen. En wat doe je dan met zo’n achtergrond? Wel, iets geheel anders. Hij is gaan studeren, Hebreeuwse Taal en Cultuur in Amsterdam. Zijn hobby’s zijn even bedachtzaam, namelijk golfen, piano spelen, naar de opera, naar de Goede Rede concerten in Haven en de duurloop sport. Hij heeft zelfs een marathon gelopen met zijn dochters. Hij kan erg genieten van de weidsheid van het uitzicht als hij rond Haven op de Gooimeerdijk loopt.

Pans werd hij op zijn 26ste wethouder in Zaanstad, en bleef dat lang, 1978-1990. Verder is hij secretaris-generaal van Verkeer & Waterstaat geweest en heeft daar nog net een paar maanden met Annemarie Jorritsma als minister gewerkt. In 1994 werd hij de derde vaste burgemeester die Almere gekend heeft, na Cees de Cloe (1986-1993) en Han Lammers (1984-1986). Vervolgens werd hij in 1998 directeur bij de Vereniging van Nederlandse Gemeenten. Om zijn brede overheidservaring lokaal en landelijk kon hij 2011 zitting nemen in de Raad van State, het bijna 500 jaar oude adviesorgaan voor de regering. De Raad van State is ook de hoogste bestuursrechter voor individuele burgers die het niet eens zijn met besluiten van college en gemeenteraad.

Zo iemand komt dan vanzelf terecht in bestuurlijke nevenfuncties. De belangrijkste nu is de Raad van Toezicht van de Almeerse Scholen Groep. De Meergronden valt hieronder. Dat schoolgebouw moet vernieuwd worden, maar dat schiet niet op tot Pans’ grote ergernis. Steeds weer maakt de gemeente het ingewikkelder en verandert de plannen. Nu moeten er weer woningen bijgebouwd worden samen met de Meergronden nieuwbouw. Deze stroperigheid is verergerd de laatste 10 jaar. Natuurlijk moet je nu meer dan vroeger mensen meenemen in gemeentelijke plannen en allerlei belangen afwegen. Ambitie, beleid en onenigheid, het is allemaal nodig, want zonder nadenken tevoren wordt elk bouwplan een rommeltje. Maar dan is het klaar met nadenken en plannen schrijven. Nietje erdoor, aan de uitvoerders geven met de opdracht het in de afgesproken tijd af te krijgen. Verder moeten beleidsmakers er  dan vanaf blijven, vindt Pans.

En dat gebeurt niet. De beleidsmakers blijven bezig, blijven de plannen veranderen. Dat stoort de bouw, het vertraagt en het wordt veel duurder dan begroot was. En dus moet de financiering weer bekeken worden. 

Daarom schiet ook de nieuwbouw van de Meergronden niet op. Daarom wordt er nog niet gebouwd op het Floriade terrein. Daarom worden er bar weinig betaalbare woningen gebouwd. Eigenlijk wil je meer betaalbare woningen, voor onderwijsgevenden, politie en zorgmedewerkers. Als dat gebeurt, dan neemt het personeelstekort in die sectoren af. 

Volgens Pans heb je denkers en doeners. Als de doeners aan het werk gaan met het uitgedachte plan, dan moeten de denkers zich er niet meer mee bemoeien.

Nico van Duijn, 4 april 2024

Annemarie Jorritsma woont nu zo’n 20 jaar in Almere Haven. Wel op een bijzondere manier, want zij en haar man Gerlof wonen in drie huizen onder één dak met de gezinnen van hun twee dochters, schoonzoons en vier kleinkinderen. De voordeuren komen uit op de gezamenlijke middenruimte. Ze komen elkaar dus regelmatig tegen. Vrijdagmiddag is de zogenaamde ‘vrijmibo’, de vrijdagmiddagborrel. Eén dag per week kookt Gerlof voor het hele zwikkie. Toen de kleinkinderen schoolgaand waren had Gerlof, die eerder met pensioen is gegaan dan Annemarie, de rol van de opa die zorgde dat de kleinkinderen van een naar school kwamen.

“Nu is leeftijd van de kleinkinderen in de fase dat ik onlangs mijn nieuwe föhn kwijt was. Ik weet dan waar die te vinden is: bij een kleindochter. Want oma’s föhn is beter”. Nu Annemarie niet meer echt werkt kookt zij ook regelmatig op die donderdag. Als er wat preciezer gekookt moet worden voor gasten, dan staat Annemarie in de keuken. Het laatste nieuws is dat ze in het Shantykoor gaat zingen. Dat koor bestond uit uitsluitend oudere heren. Maar nu er een paar dames meedoen heeft Annemarie zich aangesloten. Zingen doet ze graag. Als er muziek is en een microfoon kan ze zich niet altijd inhouden en zingt ze mee.

Gevraagd wat ze zou doen als de Postcodeloterij voor de deur stond met een paar miljoen, zou ze dan een huis in Amsterdam kopen? “Zeker niet”, zegt ze, “We hebben het hier in Haven erg naar ons zin. Het buurtje is erg aangenaam met al jaren wat vriendinnen daar met ons eigen appgroepje. Gerlof en ik wandelen veel in het Waterlandse Bos en het Cirkelbos, en we fietsen hier veel”.

“Haven wordt steeds leuker. We winkelen hier graag, met onze vaste adressen. Al die terrassen en restaurants van uitstekend niveau, De Kerkgracht is verfraaid, en steeds meer woningen in het centrum worden ertussen gebouwd. Ook de opgeknapte havenkom is een aanwinst. Het is een genoegen hier te wonen. Behalve het verdwenen Havenconcert, dat moet terug. Het Havenfestival is leuk, maar onaf zonder het beroemde Havenconcert”. Lastig is dat de havenkom architect het onmogelijk heeft gemaakt dat er op die plek bij de havenkom een podium gezet kan worden. Even niet opgelet, gemeente! Ze is het eens met mijn suggestie “Afgraven die architectonische bult bij de vlaggen en de grasplaggen terugleggen. Dat moet toch niet zo moeilijk zijn!” We filosoferen over hoe je nu toch dat budget voor het concert weer terugkrijgt.

Gaan jullie wel eens uit, naar het theater bijvoorbeeld? “Dat deden we graag, maar ik merkte dat die Corona-epidemie die gewoonte had veranderd. Daar hebben we wat aan gedaan. We zijn weer bij Vis a Vis geweest, bij Suburbia op de Kemphaan, en onlangs in het Concertgebouw, het La Scala orkest. Ook zijn we meer naar de agenda’s van de Kunstlinie en de Goede Rede Concerten aan het kijken. Dat genoegen is dus weer terug. Nog wensen voor jullie zelf? “Voor ons zelf zou ik zo graag de Gooimeerdijk weer open hebben. Dan rijden we veel makkelijker Haven in, in plaats van over de A6, of door de Schapenmeent. Buren die nu even makkelijk boodschappen in Eemnes doen gaan dat dan ook doen in Haven. En wat is er mooier dan over die dijk zo je dorpje in te rijden?“.

We zijn het eens. Die dijk moet weer open. En het Havenconcert moet weer terug.

Nico van Duijn

Voor de Havenaar, 2 oktober 2023

Mijn schoonmoeder spaarde van eigen verdiende centen en van het weekloon van mijn schoonvader. Dat weekloon kwam in zo’n loonzakje. Dat sparen ging in potjes in de keuken. Een potje voor de huur, voor het gas en voor nieuwe schoenen. Van haar eigen centen, verdiend in eerste instantie met thuiswerken en later met een baan buitenshuis, spaarde ze voor bijzondere zaken als vakantie en voor haar rijbewijs. Daarna voor het rijbewijs van haar man. “Toon, nu moet jij je rijbewijs halen”. “Goed hoor”, zei Toon goedmoedig. En hij deed het. Hij wist dat het geld bij haar in goede handen was. Het was hard werken, maar het gezin kwam niet te kort. 

Over handen gesproken, mijn moeder had een gat in haar hand. Die kreeg huishoudgeld van mijn later goed verdienende vader en dat maakte ze op. De vaste lasten betaalde Pa van Duijn. Ik hoorde wel gekijf over “Ik kom te kort! Nico heeft nieuwe schoenen nodig”. Maar mijn vader was daar streng in, zeker omdat hij ook spaarde voor de studie van 5 kinderen en voor een buffer voor mijn broer met Down. Die schoenen kwamen volgende maand. De prijs van de schoenen zoals hij dat zag trok hij af van het huishoudgeld en de guldens voor de schoenen kreeg ze apart. “Zo, en dit is voor Nico’s schoenen”. “Ja maar, nu kom ik huishoudgeld te kort”. Pa was onvermurwbaar. Dat gat in haar hand, hij kende het.

Wij sparen ook, op de bank. Daar heet dat ook ‘Spaarpotje’. Ik heb er twee, voor de naheffing belastingen en voor een nieuwe auto over een paar jaar. De rest maak ik niet op, want ik heb de kunst afgekeken van de dochter van mijn schoonmoeder. Die heeft wel tien spaarpotjes op de bank. Dat hoeft niet, want je kunt ook gewoon een spaarrekening hebben en daarvan betalen wat je wilt. Ze kan het niet laten. Die spaarpotjes in de keuken, het is een beeld wat haar niet loslaat. En mijn dochter en de kleinkinderen? Die sparen ook en snappen dat. De oudste van 6 heeft zelfs een bankrekening, met pasje. Ze spaart. Ik verwacht dat deze vierde generatie binnenkort spaarpotjes opent bij haar bank, vermoedelijk een heleboel. 

Eindelijk dan wordt het gebouw aan de Marktgracht gesloopt, bij de Meergronden, of verbouwd misschien. Een lelijke puist, wellicht al 20 jaar. Maak er woningen van. Bij de Sluis worden ook woningen gebouwd op een leeg stukje naast de parkeergarage, vierhoog lijkt me. Verder heeft de Roef en de oude apotheek appartementen gekregen. Het oude bankgebouw achter de kerk is een schande. In dat pand wilde het particuliere verzorgingshuis Redewaard ooit een zwembad bouwen, in de betonnen bankkluis. Er is veel meer, lege panden zat. Op de Paal een aantal lege kantoren. Op de Steiger ook een aantal, zowel rond bakker Abbekerk als aan de kant van Dorestad   en de Kringloop. En het NCCW-gebouw aan de Markenlaan niet te vergeten, waar nu vandalen elke week ruiten inslaan en brandjes stoken. Gelukkig is de sloop nu begonnen. Allemaal verwaarloosde panden die al 10-20 jaar leeg staan. Woningen bouwen in plaats van vervallen panden, dat is een goede ontwikkeling. 

Maar waarom duurt het 10-20 jaar? Blijkbaar kan de gemeente een eigenaar niet dwingen. Onze gemeente heeft namelijk geen leegstand verordening, zoals veel gemeenten wel hebben. Zo’n verordening is zo in te stellen. Bel die andere gemeenten en kopieer de verordening. Speculanten moeten het zijn, wachtend op een nog hogere grondprijs. Maak ze het leven zuur als ze elders in de stad een gebouw neer willen zetten. Waarom zou je hun mails vlot behandelen, vlot een afspraak maken? Een vergunning is helemaal makkelijk te traineren door op alle slakken zout te leggen. Publicitair jennen kan ook, met een persbericht met lelijke gebouwfoto’s en hun naam erbij, zo in het kadaster te vinden.

Moet het college wel lef hebben. Graag meer lef daar. We willen namelijk honderden woningen en geen verkrotte kantoren meer.

Groen van bomen, bermen en bossen, het roept een rustig soort emotie op. Genoegen op de fiets. Dan zie ik dat de Luzerne bloeit, die als veevoer wordt geteeld. Om zijn stikstofvormende  knolletjes werd het ook om de paar jaar gezaaid op akkers en weer ondergeploegd. Geen kunstmest nodig. Bij elk plantje hoort een verhaal. Dat zoek ik dan op. Die woekerende reuzeberenklauw bijvoorbeeld. Wist u dat de groenbeheerders in de polder jn de jaren zeventig die reuzeberenklauw zelf geïntroduceerd hebben? Daar hebben ze nu spijt van. Hoe bestrijd je die? Door in het vroege voorjaar schapen de eerste scheuten te laten opvreten. Later heeft dat geen zin meer. Bovendien is het dan lammerentijd, hopeloos dus.

Over die schapen, dat kost wat, maar niet veel. En wat moet je met die beesten die maar aanfokken? Slachten van de lammeren is al millennia een smakelijke manier. Maar dat vond een natuurclub zo’n naar idee dat ze die naar een schapenverpleeghuis in Spanje gestuurd hebben. Ondoordachte emotie, want na een jaar was het geld op en verdampte de dierenliefde. Niet erg praktisch volkje dus. Erg praktisch ben ik ook niet, dus dat schept een band. Ik mag ze wel. Ze durven vóór de orchidee te stemmen en tegen woningbouw voor hun dochter. Liever de bosviool in het Cirkelbos beschermen, dan met de auto naar je zieke oma in Zierikzee. Principes hebben, het is bewonderenswaardig. Ik heb er niet zoveel. 

Hoeft ook niet. Voor fietsen heb ik geen principes nodig. 

Havenaar 19 juli 2023

Op straat lopen verhalen. Daar loop ik doorheen, met mijn levensverhaal, in Haven. Het is een warboel aan verhaallijnen, vanaf 1976, van vele levens, gezinnen, ex-partners, opa’s, oma’s en kinderen. Een enkele keer vier generaties lang. De een zegt gedag, de ander maakt een praatje, de derde kijkt me nadrukkelijk niet aan. Dat niet aankijken, soms snap ik dat, door dat verhaal, tientallen jaren geleden.

Eentje was boos op me over een paar minuten ruzie, misschien 35 jaar geleden. Ik vond dat niet terecht, maar vooral, ik vond het een naar mens. Om te pesten heb ik hem 20 jaar lang vriendelijk gegroet op straat. Langzaam aan ging hij terugknikken. Toen ben ik gestopt met knikken. Een ander vermeed jarenlang oogcontact, geen idee waarom. Nu gaat dat beter, maar alleen als ik het oogcontact start. Een geheim verhaal dus.

En mensen schieten me aan, om een praatje te maken over een verhaal van vroeger. Een verhaal wat ik echt niet meer ken. Een jongeman schiet me aan. “Weet u nog wat u zei toen ik net geboren was?” Geen idee. “U had die dag twee kraamvisites. U zei dat u mij een nogal lelijke baby vond vergeleken met die andere. Dat was ik”.

Ik wist het weer. Schaamrood. Ik heb ongenadig op mijn kop gekregen van zijn oma die boos de spreekkamer in stampte, dat ik dat nooit meer mocht zeggen. Het is een hele knappe jongeman geworden. Het kind van een kind van iemand en daar de vader van die zo mooi dood ging. Die iemand belde thuis aan, want ik woonde midden in het praktijkgebied. Dat zijn vader overleden was. Dit was de enige keer dat een patiënt thuis aanbelde. Ook op straat werd ik maar zelden aangesproken over medische zaken. De dokter deed geen spreekuur op straat. Dat respecteerde iedereen, nou ja, meestal. Het allereerste jaar gebeurde dat wel vaak. Meer consulten op straat dan in de spreekkamer.

Op straat passeerde ik een niet zo vrolijke vrouw. Ze had een puberliefde gehad, die jammer genoeg uit ging. Nu hebben ze beiden een wat schraal huwelijk met eigenlijk de verkeerde. Op de Markt zag ik de buurman van de man die berucht was om zijn spoedvisites, allemaal voor niks, met telefoontjes over pijn op de borst, met alle symptomen van een hartinfarct of maagbloeding, uit de medische encyclopedie. Tot hij een echte ziekte kreeg. De spoedvisites stopten en hij overleed binnen een paar maanden, als tevreden man. De hypochonder had gelijk en dokters niet. Hij had echt kanker. Dat wist hij al 25 jaar.

Ik loop langs de Roef, het voormalige restaurant. Van wie daar werkte zien we de een al een tijdje niet meer lopen met zijn hondje, langs ons huis. Hij is net overleden. De ander woont tegenover mijn dochter. We zwaaien. Verhaallijnen, een warboel bijna 50 jaar nu.

Haven met zijn Havenaren. Ze mopperen en roddelen graag, over anderen. Maar ze bedoelen het nooit zo rot als ze het zeggen. Wij doen mee, bij het klaverjassen. We mopperen wat af en weten het beter. Maar ook wij bedoelen het goed.

Havenaar 28 april 2023

Boerenmetworst is een eerste levensbehoefte. Dus die eerst, bij de worstenkraam op de vrijdagmarkt. Zijn toonbank heeft een vreemde invloed op mijn boodschappenlijstje. Ik zie ham liggen. Daardoor verzin ik witlof voor vanavond, wat niet de bedoeling was. Rookworst met spekjes leidt tot stamppot morgen. Dat was ik helemaal niet van plan. Bij de notenkraam geuren de cashewnoten. “Nog warm dus ik laat het zakje open”. Graag, want dan kan ik onderweg snoepen. Maar ja, cashewnoten dwingen tot spruitjes, want in spruiten horen noten, met satésaus.

Bij de aardappelboer gaat het om het praatje. Over die geurige Peruaanse Andesknol, of de zeldzame dure Opperdoes. Net binnen! Culinair opwindend zijn aardappelen niet. Maar met zijn verhaal erbij wel.

Kaas is een moreel probleem. Lokaal of bij de marktkraam? Bij die vrolijkerd met die gele muntjes? Vaak wordt het lokaal, bij Ardaan, al is dat financieel gevaarlijk. Die kaasprijs, dat maakt niet veel uit. Wat je extra meeneemt wel. Toch maar die Doppio Passo wijn meegenomen. Met dat Pyreneese kaasje, van gemasseerde schapen die jodelen tijdens het melken. Ardaan kan het prachtig vertellen.

Vis bij Hendrik aan de overkant. Als ik binnenstap kijken ze me vragend aan, ik knik, en mijn bokking gaat in de frituur. Bokking, de enige vis met een vaste stukprijs. Verder is het oppassen bij Hendrik, met zijn sprot, borreltijd zalm of toch twee haring “meenemen”..

Bij het nieuwe bakkertje in de hoek bij de schoenmaker haal ik geheel overbodige taartjes, chocolade kokosknollen of versierde croissants. Het is kwijlend lekker daar, met koffie, op het bankje.

Bij de poelier vlamt mijn keuzeneurose helemaal op. Toch een keertje duif, hoewel lastig mals te bereiden? Zou zijn vader weer gans gerookt hebben misschien? Dan bedenk ik opgelucht dat wild milieuvriendelijk is, zonder stikstofneerslag en geen CO2-emissierechten nodig heeft. Koe is politiek, wild niet. Mijn dag is weer goed. Het wordt everzwijnspek, al dwingt dat wel weer tot zuurkool kopen.

Markten op vrijdag. Je hebt geen idee waarmee je thuis gaat komen. Maar genieten is het.

6 febr 2023, De Havenaar

Mama, wie is dat op de foto? Mama naast haar oma, beide lachend. “Dat is mijn oma”. Oma? Onze oma? Nee, onze oma is mijn moeder en jouw oma. Dit is mijn oma, de moeder van jouw oma. Maar deze oma is dood. Ze was heel erg oud. Het knulletje moet er om huilen. “Dus als ik heel oud word ga ik dood. Als ik tien ben, dan ben ik heel oud”. Hij kan goed tot tien tellen. Hij schrikt van zijn eigen gedachte. “Maar dat wil ik niet. Ik wil niet dood. Ik kan niet zo lang stil zitten en mijn adem inhouden”. Diepe gedachten en een praktische instelling. Een verwarrende combinatie voor een jochie van vier.

Dansen, je moet er talent voor hebben. Kleindochter van 5 jaar heeft dat, moeder en oma ook. Ze verzinnen de bewegingen ter plekke, op muziek. Onbegrijpelijk, zomaar uit hun hoofd. Dansen met voorgeschreven stapjes, dat lukte me wel, vroeger. Een paar jaar wekelijks dansles met zijn tweeën, de stapjes uit mijn hoofd leren en me laten sturen door haar. Dan lukte het. Want mijn benen instrueren die ingewikkelde bewegingen te maken, en ook naar de muziekmaat luisteren, dat kan ik niet, die twee dingen tegelijk doen. Ik de pasjes, zij de maat, dat was de taakverdeling. Dat was wel eens lastig voor haar. Dan stond ik plotseling stil op de dansvloer om te vragen of er niet ook een linksomdraai hoorde hier. Even een instructief gesprekje, en ik kon weer door. Tot ze rechtsomdraaide. Dan lagen we dubbel van het lachen. Want lol hadden we wel, op dansles.   

Op TV wordt er heel anders gedanst. Daar springen ze alle kanten uit, en met zijn allen nog tegelijk ook. Armen en benen vliegen de verkeerde kant op zonder dat de dansers omvallen. Het ziet er knap aanstellerig uit, zeker met die rare gezichten die ze er bij trekken. Maar dat schijnt zo te horen. Eén-twee-drie verschillende stapjes en dat dan heel overzichtelijk steeds herhalen, dat doen ze op TV nooit. In het theater is het weer anders. Daar verbeelden ze al dansend iets uit. Ze dansen een boodschap, zo laat ik me dan uitleggen. Dat is nogal omslachtig en bewerkelijk. Al die gekleurde gympakjes aantrekken, lampen bedienen, de muziek, en een hoop personeel om de gordijnen open en dicht te doen. Om verdriet uit te beelden, of afscheid. Dat kan efficiënter, vind ik. Lees een gedichtje voor en je hebt je boodschap ook gebracht. “Truus is verdrietig, want ze neemt afscheid van haar geliefde”. Klaar. Eigenlijk is dansen overbodige bewegingen maken. Dat is mijn talent: in een paar woorden zeggen waar anderen een hele avond voor in het theater moeten zitten.