Zorgen voor iedereen of zorgen dat iedereen zichzelf helpt. Ach, het zijn beide starre ideologieën. Een paar honderd jaar geleden zorgde je alleen voor je eigen mensen en liet je de rest creperen. Wie zichzelf goed kon helpen liet anderen gemakkelijk verhongeren. Dat was de ideologie, nog uit de Middeleeuwen. Maar in alle tijden zijn er mensen geweest die hun eigen opvattingen hadden. Ze zorgden niet alleen voor de eigen familie, maar ook voor gasten, sloebers en leidinggevenden. Ze deden dit uit beschaving, mededogen of loyaliteit. Ze zorgden voor anderen als ze dat goed vonden, bij sommigen, soms, op sommige momenten.
Van ‘zorgen voor’ naar ‘zorgen dat’. Het vervangt de ene platte ideologie door de ander. Inmiddels zijn we iets meer ontwikkeld.
Nu gaat het om een gedeeld beeld van de ondergrens waaronder je niemand laat zakken, tenzij… Dat tenzij komt op bij hulpweigering en ernstig misgedrag. Nu gaat het om mensen hun eigen zaakjes te laten regelen en ze daar ook de kans voor te geven. Nette regels voor geld lenen is een voorbeeld. Vele afwegingen zijn te verzinnen om te bepalen wanneer je wie hoe waarmee helpt dan wel kansen geeft. Eén daarvan is ‘Helpt het?’, in de dubbele betekenis van het woord. Een andere afweging is of we (de overheid dus) er het geld voor over hebben iemand de ruimte te geven, kansen te geven, een kontje te geven of zelfs overal mee te helpen. Zijn die middelen rechtvaardig verdeeld?
Bij al die afwegingen helpen starre ideologieën niet. Wat helpt zijn principes, normen, die je weegt; die je zelf weegt of samen weegt. Niet één principe, maar meerdere. Ik denk aan rechtvaardige verdeling, iemand zijn trots gunnen en dus loon naar werken, minder loon als je niet werkt, mededogen, beschaafd omgaan met daders van rotstreken, zorgen voor hulpelozen, los zelf op wat je zelf op kunt lossen, basiszekerheid door dijken en Bijstand. Er zijn er veel te verzinnen. Ze zijn niet nieuw.
Platte domheid is ook niet nieuw. Ideologie als vorm van geestelijke luiheid is zelfs erg oud.
Van ‘zorgen voor’ naar ‘zorgen dat’: aan beide kanten plat, als elke ideologie. Voer voor de luien van geest.