juli 2024

Gezegd wordt dat Eskimo’s tientallen woorden kennen voor soorten sneeuw en ijs. Zeelieden onderscheidden vroeger de bramzeilbries van de labberkoelte. En bergbewoners kennen meer steiltes dan onze heuvels en dalen. Ik vroeg me af hoeveel woorden we hebben om water te benoemen. Gracht, kanaal en ringvaart zijn voor Neder­landers drie verschillende watergangen die de Engelsen allemaal ‘canal’ zullen noemen. Begonnen met 100 woorden groeide het uit tot 208 woorden, inclusief verbijzonderingen zoals de verschillende soorten boezems, dijken en putten, inclusief verkortingen als bij zandzuigerput. De overeen­komst in de reeks is steeds ‘water ergens in, iets in het water, en waterwerken, natuurlijk of door mensen gemaakt, voorkomend in Nederland’. Verschillende schrijfwijzen als A, Aa en Zijl, siel, syl tellen niet mee. Golf, fjord en stuwmeer zijn te buitenlands.

De woorden randmeer, spaarbekken en zuigerput zijn moderne woorden, evenals de vakwoorden estuarium en caisson. Woorden als rak, mui en kwelder zijn misschien wel meer dan duizend jaar in gebruik, tot nu. Andere oude woorden bestaan alleen nog in aardrijkskundige namen van watergangen, zoals de Brabantse Aa, de Westlandse Lee en de Dordtsche Kil.

Onze natte geschiedenis is rijk, onze natte woordenschat ook.

1. A, Aa, Ae
2. Afwatering
3. Aquaduct
4. Baai
5. Bedding
6. Beek
7. Bekken
   1. bergbezinkbassin
   1. spaarbekken
   1. waterbekken
8. Bermsloot
9. Boezem
   1. benedenboezem
   1. besloten boezem
   1. bovenboezem
   1. hoge boezem
   1. lage boezem
   1. tussenboezem
   1. vrije boezem
10. Bovenwater
11. Branding
12. Brekken
13. Breriviermond
14. Broek
15. Bron
16. Caisson
17. Daliegat
18. Dam
19. Delf
20. Delta
21. Diep
22. Dijk
    1. bandijk
    1. binnendijk
    1. dromerdijk
    1. dwarsdijk
    1. ringdijk
    1. schaardijk
    1. slaperdijk
    1. winterdijk
    1. zomerdijk
23. Dijkput
24. Dobbe
25. Doorbraakgat
26. Draaikolk
27. Drainagebuis
28. Drijfzand
29. Duiker
    1. klepduiker
30. Duinrel
31. Duinpan
32. E, Ee
33. Estuarium
34. Gat
    1. zeegat
35. Gemaal
36. Getijdenstroom
37. Gracht
38. Greppel
39. Geul
40. Goot
41. Grondwater
42. Hank
43. Hollestelle
44. Inham
45. Inundatie
46. Kade
47. Kanaal
48. Kil
49. Krib
50. Kwelder
51. Kwel
    1. kwelwater
    1. kwelbeek
52. Kolk
    1. molenkolk
    1. sluiskolk
53. Kom
54. Kreek
    1. getijdenkreek
55. Laagwater
56. Lee, Leede
57. Maar
58. Meander
59. Meer
60. Moeras
61. Moer
62. Molentocht
63. Mui
64. Muiden
65. Ondiepte
66. Overlaat
67. Overloop
68. Overstort
69. Overtoom
70. Overstroming
    1. overstromingsvlakte
71. Petgat
72. Pier
73. Pingo
74. Priel
75. Put
    1. waterput
    1. regenput
    1. afvoerput
    1. rioolput
76. Plaat
    1. zandplaat
77. Plas
78. Poel
79. Pijpwel
80. Rak
81. Randmeer
82. Rede
83. Regenplas
84. Regenton
85. Ringvaart
86. Riool
87. Rivier
    1. rivierloop
    1. rivierarm
    1. dode rivierarm
    1. rivierbed
    1. rivierpand
    1. riviervak
    1. rivierengte
    1. riviermond(ing)
88. Sas
89. Schor
90. Schotbalk
91. Schut
92. Singel
93. Slenk
94. Slibdepot
95. Slikken
96. Sprank
97. Sloot
98. Slufter
99. Sluis
    1. duikersluis
    1. inlaatsluis
    1. schutsluis
    1. spuisluis
    1. tussensluis
    1. waaiersluis
100. Spui
101. Strandhoofd
102. Strank
103. Strekdam
104. Stroom
105. Stroomgebied
106. Stroomversnelling
107. Stortvloed
108. Stuw
109. Trechtermond
110. Trekgat
111. Trekvaart
112. Toom
     1. overtoom
113. Tocht
114. Uiterwaard
115. Vaargeul
116. Vaart
     1. trekvaart
     1. ringvaart
117. Ven
118. Vliet
119. Vloedkom
120. Vloedplank
121. Vloeiweide
122. Voorde
123. Vijver
124. Wadi
     1. kwelwadi
125. Wadden
126. Wal
     1. lagerwal
     1. hogerwal
127. Wantij
128. Waterbassin
129. Waterbekken
130. Waterberging
131. Watergang
132. Watering
133. Waterlinie
134. Waterloop
135. Waterval
136. Watervoerend pakket
137. Welput
     1. welpijp
138. Wetering
     1. voorwetering
139. Wetland
140. Wiel
141. Wijk
142. IJ
143. Zee
     1. binnenzee
     1. waddenzee
     1. ijszee
144. Zeearm
145. Zeegat
146. Zijl, siel, syl
147. Zinkstuk
148. Zomerbed
149. Zuigerput
     1. zandzuigerput
     1. zandput
150. Zwin

Met dank aan mensen die reageerden met steeds weer nieuwe waterwoorden. Waterpokken en waterhoofd zijn niet overgenomen. Glossarium Aqua Neerlandica past dan in de reeks politieke schotschriften Glossarium Verba Irritantia Politicorum, Glossarium Holle Woorden en Eufemismen in politiek & bestuur; zie  Politiek – nicovanduijn.nl